Badania socjologiczne w obszarze psychologii społecznej dostarczają nam informacji, pozwalających zrozumieć m.in. jak człowiek zachowuje się w grupie, jak wpływają na nas uwarunkowania kulturowe, jak dochodzi do tworzenia stereotypów. U podstawy tych zjawisk często współistnieją zniekształcenia poznawcze skutkujące nieprawidłową oceną sytuacji, nieporozumieniami czy nietrafionymi decyzjami. Poznanie ich umożliwia zwiększenie obiektywizmu. Kiedy zatem mózg się myli? Omówmy tu cztery grupy. Chyba, że wolisz od razu przejść do workbooka.
„tak się nie robi i tyle”
Bagaż emocjonalny jest czymś oczywistym, każdy z nas go ma. Jednak czy podejmując konkretne, codzienne decyzje zdajemy sobie sprawę, w jakiej mierze wpływa na nas? W zależności od sposobu, w jaki przeżywaliśmy dane wydarzenie, jest ono przechowywane w naszej pamięci i wpływa na preferencje i wybory. Na ich podstawie może dojść do zbyt dużego uogólnienia i wyciągnięcia wniosków, że cały świat zachowuje się tak, jak my tego doświadczyliśmy. Widać to na przykładzie rodzin, w których nie mówi się o uczuciach. Osoby w nich wychowane, które nie miały w swoim otoczeniu nikogo, kto swobodnie mówił o swoich uczuciach, uznają milczenie za obowiązujące, tzw. normalne. Pomimo silnie przeżywanych emocji nie mówią o nich. Często dziwi ich i krępuje wylewność, serdeczność, mówienie, czy okazywanie, że kogoś się kocha albo zwyczajnie lubi.
„mózg mi paruje”
XXI wiek jest epoką informacyjną. Nadmiar danych może znacząco przyczyniać się do powstawania zniekształceń poznawczych. Chcąc przetworzyć zbyt wiele informacji, stajemy się znużeni, stopniowo pojawiają się zaburzenia koncentracji i uwagi. Możemy zacząć zbytnio upraszczać złożone problemy. Dochodzi wtedy do mimowolnego pomijania ważnych szczegółów.
Może też nasilać się efekt potwierdzenia, gdy szukamy danych potwierdzających nasze wcześniejsze przekonania i ignorujemy te, które je kwestionują. Opieranie swoich ocen na łatwo dostępnych informacjach, staje się łatwiejsze, wręcz automatyczne. Z drugiej strony, uwzględnienie wszystkich informacji, doprowadza do przeciążenia i przebodźcowania. Interpretacji staje się za dużo i łatwo może dojść do pustego analizowania stale tego samego tematu z poczuciem niezdolności albo wręcz paraliżu do wybrania najlepszego rozwiązania.
„moim zdaniem”
Dysponując pełnym zestawem danych, możemy dokonać rzetelnej analizy. Co, jednak jeśli nie mamy wiedzy wcale lub mamy jedynie pobieżną? Mózg i tak wypełni luki i wyprodukuje spostrzeżenia czy wnioski. Mogą one jednak być nieprawdziwe. Brak umiejętności autorefleksji i wiedzy o zniekształceniach poznawczych prowadzi do poczucia omnipotencji intelektualnej. „Umysł zawsze coś wymyśli”, często tak mówimy, jak chcemy dodać otuchy w trudnej sytuacji. Tak, to prawda, „coś wymyśli”. Tylko jaka będzie tego jakość? Czy uproszczenia, uogólnienia, pobieżna analiza, brak uwzględnienia kontekstu, okoliczności itp., nie będą powodem błędu? Będą. Między innymi tak powstają przekłamania, które mają swoje konsekwencje w dokonywanych decyzjach, osądach czy wyciąganych wnioskach.
Kiedy jeszcze mózg się myli?
„no szybko”
Podejmowanie decyzji wymaga skupienia uwagi na temacie. Jeśli mamy ograniczony czas a bardzo nam zależy, plus jest dużo różnych decyzji do podjęcia, to napięcie rośnie. Wtedy umysł działa podobnie jak w sytuacji zagrożenia. Podsuwa nam rozwiązanie związane z najmniejszym wysiłkiem, często nawet trafne. Kiedy jest potrzeba podjęcia decyzji warto jednak, by wybór nie był automatyczny a świadomy, czyli żebyśmy wiedzieli, dlaczego tak chcemy postąpić i czym się kierujemy. W innym wypadku może prowadzić to do nieporozumień, rozczarowań, zawodów, ale i błędów.
I co dalej?
Sprawdź, czy Twój mózg się myli!
Korzystanie z prezentowanych materiałów nie zastąpi konsultacji z lekarzem, nie służy leczeniu czy diagnozowaniu.
Odkryj nowy workbook
Efekt eksperta + 2 dodatki pomoże Ci w nazywaniu i radzeniu sobie z trudnymi emocjami.
Jeśli na co dzień zauważasz u siebie frustrację, rozdrażnienie, poirytowanie, zrezygnowanie, lęk, brak wiary we własne siły, silny stres, zmartwienie, niepewność, napięcie i niepokój to Efekt eksperta i inne błędy Twojego myślenia pomoże Ci dostrzegać wzory, zależności i niuanse nadające życiu kolory.
