Kontekst emocji

W poprzednim wpisie było o tym, jak dochodzi do sytuacji, kiedy jakby nie wiadomo skąd jesteśmy pod wpływem emocji. Wszystko, co decyduje o znaczeniu i co jest potrzebne do zrozumienia pojawiającego się uczucia to właśnie kontekst emocji.

O tym właśnie będzie ten wpis.

Po pierwsze Ty

Twój stan psychiczny

Nastrój, w którym jesteś, ma wpływ na to, jak postrzegasz rzeczywistość. Inaczej reagujesz, gdy wyjściowo odczuwasz napięcie, niepokój, smutek. Zdecydowanie odmiennie, kiedy jesteś w dobrym humorze. Dlatego tak istotne jest, codzienne zwracanie uwagi na samopoczucie. Obserwacja zachodzących w tobie zmian emocji pozwala dostrzec, co zwiększa twój dyskomfort, a co cię wspiera, wycisza, koi. Może się okazać, że mając dobry humor, podejmujesz takie decyzje, że będąc w gorszym nastroju, czujesz przytłoczenie i masz do siebie pretensje.

Miejsce, w którym rozgrywa się dana sytuacja

W przypadku gdy zaczynasz mieć trudność ze zrozumieniem swojej reakcji, zwróć uwagę na miejsce, w którym aktualnie przebywasz.

Jak się w nim czujesz?

Jesteś tu po raz pierwszy?

Zachowujesz się w nim swobodnie?

Pewniej czujemy się, gdy jesteśmy w znanym miejscu, otoczeni ludźmi, na których wiemy, że możemy polegać. Są osoby, dla których nowe miejsce może być wyzwaniem. Wyjazd, nowa knajpka, otwarta przestrzeń powodują, że przestają się czuć komfortowo i to również wpływa na ich reakcje emocjonalne. Możesz czegoś mocno pragnąć i nie umieć zdobyć się na powiedzenie o tym właśnie dlatego, że nie czujesz się komfortowo w danym miejscu.

Okoliczności z przeszłości

Niekiedy niuanse, drobne podobieństwa potrafią przywołać nieprzyjemne uczucia, których doświadczyliśmy wcześniej w życiu. Warto pytać siebie.

Czy to miejsce lub jego elementy mi o czymś przypominają?

Mózg dokonuje ultraszybkiej analizy, szuka analogii. Ma za zadanie przygotować Cię na zagrożenie, nawet jeśli na tak zwany rozum czujesz się bezpiecznie. Dlatego właśnie pojawia się wzbudzenie w ciele. Przykładowo, twoi rodzice bardzo często kłócili się, gdy szli na zakupy. Emocje, które Ci wtedy towarzyszyły były bardzo nieprzyjemne, może był to lęk, zawstydzenie albo złość. W rzeczywistości, w obecnej sytuacji umysł może znaleźć podobieństwo do tamtych okoliczności i zareagować wzbudzeniem na pozornie obojętny bodziec. To z kolei może moderować/zmieniać twoje reakcje.

Kondycja fizyczna

Nie mniej ważne jest, jak się czujesz fizycznie. Samo zmęczenie wywołuje w nas nieprzyjemne doznania i modyfikuje nasze reakcje. To też, moim zdaniem, jeden z bardziej niedocenianych czynników wpływających na nasze zachowanie pod wpływem emocji. Niewyspanie się, głód, pragnienie, zmęczenie fizyczne i przebodźcowanie nie pozostają obojętne.

Po drugie Twoja konstrukcja

Każdy z nas jest unikalny, każdy ma w sobie materiał genetyczny jedyny w swoim rodzaju. Zapisana w nim jest olbrzymia liczba informacji dotyczącej budowy naszego ciała, ale i psychiki. Również odziedziczone sposoby reagowania w obliczu ważnych wydarzeń, mających potencjalnie bardzo istotne dla przeżycia konsekwencje. Te reakcje zachodzą automatycznie, przykładowo ucieczka w obliczu zagrożenia, cechy osobnicze temperamentu, impulsywność, zdolności intelektualne, wzrost.

Konstrukcja człowieka to jednak nie tylko genetyka, na bieżąco, każdego dnia zachodzą w nas zmiany. Wszystkie nasze wcześniejsze doświadczenia mają na nas wpływ. Niektóre bardzo mały inne olbrzymi, kształtują nas. Nasza historia życia warunkuje, co lubimy, co nas drażni, do czego jesteśmy uprzedzeni. Są osoby, które mówią, że jak tylko słyszą określone słowo to „dostają alergii”. Można się domyślać, co wpływa na taki kontekst emocji. 🙂

Po trzecie na kontekst emocji ma wpływ samo wydarzenie

Zaczyna się od wyzwalacza (trigger). W „Atlasie emocji” Ekmana posłużono się przykładem sytuacji, w której przyjaciel wkurza się na ciebie podczas wspólnej gry. Przyjrzyjmy się, jak złość przyjaciela może mieć różny wydźwięk i skutkować w nas bardzo odmiennymi emocjami.

Przykładowo możesz:

ucieszyć się, wręcz triumfować, bo twój przyjaciel to trudny przeciwnik do pokonania. On się złości, ale czujesz się przy nim bezpiecznie i wiesz, że to nie zagrozi waszej przyjaźni.
zezłościć się na niego, kiedy po raz kolejny wybucha, gdy ty zdobywasz punkt. Właściwie jego zachowanie psuje całą zabawę, wprowadza niezdrową rywalizację.
poczuć, że cię odrzuca, ponieważ przyjaciel w złości zaczyna zachowywać się opryskliwie, wyniośle, jego komentarze są ordynarne i cyniczne.
przestraszyć się sposobu, w jaki wkurza się twój przyjaciel. Staje się gwałtowny. Jego oczy pełne nienawiści, zaciśnięte pięści i czerwona twarz, są sygnałem zagrożenia.
poczuć smutek z powodu rozczarowania. Może właśnie po raz pierwszy od dawna to ty wygrałeś, a przyjaciel potraktował to bardzo ambicjonalnie i nie potrafi cieszyć się z tobą. Widzisz, że oddalacie się od siebie.

Możesz zadać sobie poniższe pytania, aby zastanowić się, jak dane wydarzenie wpływa każdorazowo na kontekst przeżywanych przez ciebie emocji.

Jak do tej pory układały się stosunki z drugą osobą?

To pierwsza czy kolejna taka sytuacja?

Czy zachowanie drugiej osoby jest krzywdzące, zagrażające, znieważające, nieuczciwe?

Czy ta druga osoba komunikuje się otwarcie, czy jej wypowiedzi są tak skonstruowane, żeby pozornie nie można było się do niczego „przyczepić”?

„The last but not least”

Na koniec jeszcze jeden ważny szczegół, który może zmienić Twoje postrzeganie sytuacji. Poniżej są pytania, które mają pokazać Ci, że czasem warto patrzeć na sytuację jako efekt zachodzących po sobie przyczyn i skutków i znowu przyczyn i skutków.

Czy to, co uważasz za czynnik wyzwalający, rzeczywiście nim było?

Czy czyjeś zachowanie mogło być odpowiedzią na Twoje wcześniejsze słowa, czy działanie?

Jeśli tak to należy wszystko prześledzić od początku. Poznawanie siebie jest czasem jak zagadka, życzę owocnej obserwacji.

Praktyka samoświadomości

Wiedza o sobie jest pierwszym czynnikiem, który pozwala w ogóle myśleć o zmianie. Jednak dopiero zastosowanie tej wiedzy w praktyce umożliwia dokonanie zmiany. Poniżej znajdziesz pytania, które mogą być pomocne w wykorzystaniu informacji z powyższego tekstu w Twojej codzienności.

Rozsiądź się wygodnie i częstuj do woli materiałami.